Watter gedeelde eienskappe kan jy identifiseer in die voedsel wat die klas as gesond gelys het?
Leerder-afhanklike antwoord
Hoofstuk-oorsig
1.5 weke
Leerders het reeds met die spysverteringstelsel kennis gemaak in Hoofstuk 2. Hierdie hoofstuk fokus op 'n gesonde dieet en die verskillende komponente waaruit 'n gesonde dieet bestaan. Daar sal van leerders vereis word om voedseltoetse uit te voer om te ondersoek watter voedsels watter komponente, soos stysel en vette bevat. Die hoofstuk sal ook in meer detail kyk na die spysverteringskanaal en vertering om te sien hoe die voedsel wat ons eet verander word na 'n vorm wat in ons liggame geabsorbeer kan word. In Gr 6 KABV doen leerders 'n inleiding tot voeding en leer oor die basiese voedselgroepe.
5.1 'n Gesonde dieet (3 ure)
Take | Vaardighede | Aanbeveling |
Aktiwiteit: Vergelyk gesonde en ongesonde voedsels | Werk in pare, vergelyk, beskryf, kategoriseer | Voorgestel |
Aktiwiteit: Vergelyk maaltye | Vergelyk, beskryf, verduidelik | Voorgestel |
Ondersoek: Watter voedsels bevat stysel en vette en olies? | Ondersoek, neem waar, interpreteer, beskryf, skryf, verduidelik | KABV voorgestel |
Aktiwiteit: Hoe affekteer jou dieet jou gesondheid op die kort en langtermyn? | Navorsing, interpreteer, voorspel, verduidelik | KABV voorgestel |
5.2 Die spysverteringskanaal en vertering (1.5 ure)
Take | Vaardighede | Aanbeveling |
Aktiwiteit: Die verskillende organe in die spysverteringstelsel | Identifikasie | Voorgestel |
Aktiwiteit: 'n Vertering-simulasie | Groepwerk, neem waar, beskryf, interpreteer, vergelyk, skryf | Voorgestel |
In hierdie hoofstuk gaan ons van naderby kyk na die voedsel wat ons eet om te sien waarom sekere voedsels beskou word as gesond en ander as ongesond. Ons sal dan ondersoek hoe die voedsel op ons borde by die selle uitkom en waarom ons spysverteringstelsel so goed aangepas is vir sy werk.
As mense is ons liggame baie aktief. Ons liggame benodig 'n groot verskeidenheid van verskillende voedingstowwe en stowwe om al hierdie prosesse te kan uitvoer. Ons verkry hierdie voedingstowwe uit die voedsel wat ons eet. Die mens se liggaam benodig 'n gebalanseerde, gesonde dieet om aan te hou behoorlik funksioneer.
INSTRUKSIES:
Gesonde voedsel | Ongesonde voedsel |
Wanneer jy klaar is deel jou voedsellys met die klas en teken die klas se idees omtrent gesonde en ongesonde voedsels aan op 'n groot vel papier of op die bord. Vertoon hierdie in die klas.
Bestudeer die lys van gesonde en ongesonde voedsel.
Watter gedeelde eienskappe kan jy identifiseer in die voedsel wat die klas as gesond gelys het?
Leerder-afhanklike antwoord
Watter gedeelde eienskappe kan jy identifiseer in die voedsel wat deur die klas gelys is as ongesond?
Leerder-afhanklike antwoord
'n Simulasie oor eet en oefening http://phet.colorado.edu/en/simulation/eating-and-exercise
Kom ons kyk van naderby na waaruit 'n gesonde dieet bestaan.
Die voedsel wat ons eet kan in verskillende groepe ingedeel word:
'n Gesonde dieet bestaan uit voedsels uit al hierdie groepe.
Proteïene is ons liggame se boublokke. Hulle bou en herstel liggaamselle en weefsels. Voedsels wat ryk is in proteïene is: vis, vleis, pluimvee, eiers, kaas en ander voedsel van dierebronne. Daar is ook baie bronne van proteïene van plante afkomstig. Byvoorbeeld: produkte wat van sojabone gemaak is, ertjies en boontjies, neute en sade.
Koolhidrate is die hoofbron van energie vir ons liggame. Stysel word afgebreek in die spysverteringstelsel om glukose te vorm (wat 'n suiker is). Voorbeelde van voedsels wat koolhidrate bevat is: volgraanbrood, aartappels, pasta, rys, vrugte, groente, mielies en peulgroente.
Ongelukkig eet baie mense te veel koolhidrate, veral geprosesseerde koolhidrate soos lekkers en beskuitjies, skyfies, gebak, koeldranke en versoete vrugtesappe.
Vrugtesap is dikwels nie die gesondste keuse om te drink nie, omdat sommige vrugtesappe dieselfde hoeveelheid suiker bevat as die gemiddelde gaskoeldrank. Die beste keuse is water!
Vette en olies is belangrik vir baie liggaamsprosesse:
Maar sommige vette is beter as ander en om te veel van enige soort te hê is nie 'n goeie idee nie.
Vitamiene help met die verskillende chemiese reaksies in ons liggame:
Ons hoofbronne van vitamiene is vrugte en groente. Die volgende diagram som sommige bronne van verskeie vitamiene op. Jy moet al hierdie vitamiene en hul bronne ken.
Baie mense neem groot hoeveelhede aanvullings in om te verseker dat hulle genoeg vitamiene en minerale kry. Maar dit is redelik verkwistend omdat die liggaam enige oortollige vitamiene en minerale ekskreteer en slegs 'n paar vitamiene berg, soos Vitamien A, D, E en K.
Ons liggame kan nie minerale produseer nie en daarom moet ons dit in ons diëte insluit. Party van die minerale wat ons moet insluit in ons diëte is:
Daar is 'n verskeidenheid bronne van minerale. Byvoorbeeld, hoë vlakke van kalsium word gevind in suiwelprodukte, vleis is 'n goeie bron van yster, en magnesium word in baie voedsels gevind soos piesangs, neute, groen blaargroente en melk. Die mees algemene bron van natrium is natriumchloried, wat tafelsout is.
Vesel wat in die skille van vrugte en groente gevind word, en in volgraan graanprodukte, kan nie verteer word nie. Dit beweeg dus deur die spysverteringskanaal. Ons het vesel nodig in ons dieet omdat dit ons help om gereeld opelyf te hê en hardlywigheid voorkom.
Ons liggame bestaan uit meer as 50 persent water. Water is noodsaaklik om ons bloed te help om voedingstowwe en afval in die liggaam te vervoer en om te help met chemiese reaksies wat plaasvind in ons selle. Water vorm die grootste deel van ons sweet, speeksel en trane.
Vind meer uit en kry 'n spesiale dieetplan wat net vir jou uitgewerk word http://www.choosemyplate.gov/
Hierdie is 'n opsionele aktiwiteit, en kan ook gedoen word as 'n klasbespreking as u nie daarvoor tyd het nie.
INSTRUKSIES:
Ontbyt:
Opsie 1: "Fruit loops" | Opsie 2: Vrugteslaai |
Die vrugteslaai is gesonder omdat dit 'n verskeidenheid vars vrugte bevat met voldoende vesel en dis propvol gesonde vitamiene. Vrugteslaai sal deels voldoen aan jou daaglikse porsie vir vrugte en groente vir die dag. Die "fruit loops" is minder gesond omdat dit baie suikers en kunsmatige kleurstowwe en geurmiddels bevat. Dit het ook beperkte voedingswaarde in terme van vitamiene en minerale.
Middagete:
Opsie 1: Hamburger | Opsie 2: Omelet met slaai |
Die omelet is die gesonder opsie. Soos met die eierslaai bevat hierdie maaltyd vars slaai en die eiers is 'n bron van proteïene. Die omelet het moontlik vleis of sampioene en kaas wat ook bydra tot die voedingswaarde. Die hamburger is ongesond want al bevat dit vleis, stysel en kaas, is die manier waarop dit waarskynlik voorberei is ongesond omdat die vleis in olie gebraai is. Daar is ook geen vars vrugte of groente nie.
Aandete:
Opsie 1: Hoenderstukke | Opsie 2: Beesvleis, ertjies en rys |
Die beesvleis, ertjies en rys is die gesonder opsie vir aandete omdat die maaltyd stysel (rys) bevat, vleis vir proteïene (beesvleis), sowel as groente (ertjies). Die ander maaltyd is minder gesond omdat dit slegs een voedselgroep bevat, naamlik proteïene vanuit die hoenderstukkies.
Verskillende kulture en gelowe volg verskillende diëte. Sommige kulture sal slegs sekere soorte voedsel eet en ander kombinasies vermy. Sommige gelowe kan hul volgelinge beperk tot slegs sekere voedsels, terwyl ander geen dieet-voorskrifte het nie. In Suid Afrika het ons 'n baie diverse bevolking met mense van verskillende kulture, agtergronde en gelowe. Dit maak ons land sowaar 'n unieke, diverse en interessante plek om in te woon!
Daar is verskeie chemiese toetse wat gebruik word om maklik die soort voedselmolekules te identifiseer wat in verskillende voedsels voorkom.
Een so 'n toets is die styseltoets. Ons kan ook toets vir die voorkoms van vette en olies deur die emulsietoets te gebruik.
Jy kan miskien onthou dat jy in vorige grade die styseltoets op plante gedoen het om te sien watter blare stysel berg vanaf die glukose wat tydens fotosintese geproduseer is.
In hierdie ondersoek sal leerders van agtergrondinligting en basiese instruksies voorsien word. Hulle sal self die ondersoek moet ontwerp en dan hul bevindings in 'n ondersoekverslag aanteken.
Voor die les begin moet 'n werktafel opgestel word met die materiale en apparaat wat die leerders sal nodig hê om die voedsel-toetse te kan doen.
Die materiale wat benodig word (per leerder of groep) is:
INSTRUKSIES:
Stysel - jodiumtoets:
Jodiumoplossing is 'n oranje-bruin kleur. Wanneer jodiumoplossing by 'n stof gevoeg word wat stysel daarin het, reageer die jodiumoplossing met die stysel om 'n blou-swart kleur te produseer. Die blou-swart kleur dui die teenwoordigheid van stysel aan.
Leerders sal die drupper moet gebruik om 'n paar druppels van die verdunde jodiumoplossing by die voedselstof te voeg wat in die petribakkie getoets gaan word. Laat hulle oefen op 'n klein stukkie wit papier, sodat hulle die kleurverandering kan sien voordat hulle dit op die voedsel probeer. Stysel hou die vesels in papier aanmekaar.
Vet - emulsietoets:
Om die toets uit te voer, maak 'n stuk van die voedsel (of vloeistof) in 'n klein hoeveelheid etanol fyn. Gooi van die mengsel op die papier. Sodra die etanol na 'n rukkie verdamp het, sal oliekolle op die papier die teenwoordigheid van vette of olies in die voedsel aandui.
As jy allergies is vir jodium neem eerder hierdie eksperiment waar en moet nie deelneem nie.
DOEL:
Wat is die doel van jou ondersoek?
Om uit te vind of stysel of vette en olies of beide teenwoordig is in sekere voedsels.
HIPOTESE:
Wat is jou hipotese vir hierdie ondersoek?
Leerder-afhanklike antwoord
Dit sal verskil afhangende van die voedselstof wat u aan die leerders verskaf. 'n Voorbeeld van 'n hipotese vir hierdie ondersoek is: "Die jodiumoplossing sal blou-swart verkleur wanneer dit gevoeg word by aartappel, brood en appel, wat aandui dat hierdie voedsels stysel bevat. Die emulsie van die kaas, joghurt, botter en grondboontjiebotter in etanol sal melkwit kleur en 'n vetkol op papier laat, wat die teenwoordigheid van vette aandui."
MATERIALE EN APPARAAT:
Lys die materiale en apparaat wat jy in hierdie ondersoek gebruik het.
Leerder-afhanklike antwoord
'n Voorbeeld wat leerders kan verskaf:
METODE:
Skryf die metode neer wat jy in hierdie ondersoek gevolg het.
Leerder-afhanklike antwoord
Leerders moet die metode neerskryf as 'n lys genommerde stappe. Leerders moet aandui dat hulle die voedselitems bymekaar gemaak het en hulle in verskillende petribakkies (bakkies as hierdie nie beskikbaar was nie) geplaas het. Hulle het daarna om die beurt verdunde jodiumoplossing op elkeen van die monsters gedrup en hulle resultate waargeneem en aangeteken. Hulle moet dan aandui hoe hulle die vet-emulsietoets gedoen het, deur klein stukkies voedsel in 'n proefbuis te plaas, etanol by te voeg en die voedsel fyn te druk en te roer met die staaf of 'n ander geronde, harde voorwerp. Hulle moet dan die mengsel op papier gooi en die etanol toelaat om te verdamp en dan die resultate neerskryf.
RESULTATE EN WAARNEMINGS:
Gebruik die volgende spasie om jou resultate en waarnemings vir hierdie ondersoek aan te teken.
Leerder-afhanklike antwoord
Leerders kan 'n tabel teken om hulle resultate en waarnemings aan te teken, of net die voedsels lys wat positief of negatief getoets het vir elke stof. 'n Voorbeeld van die uitleg vir 'n leerder se tabel kan wees:
Tabel om die teenwoordigheid van stysel of vette en olies in verskeie voedselstowwe aan te dui
Voedselstof | Resultaat van jodiumtoets | Bevat stysel? | Resultaat van emulsietoets | Bevat vette? |
Brood | Blou-swart gekleur | Ja | Nee donker, wit kleur | Nee |
Appel | Dele van die appel het blou-swart gekleur | Ja | Nee donker, wit kleur | Nee |
Kaas | Het oranje-bruin gebly/nie blou-swart gekleur nie | Nee | Emulsie het donker, wit kleur gekleur | Ja |
ens |
BESPREKING:
Bespreek en evalueer jou resultate en bevindings en die belangrikheid van voedseltoetse.
Leerder-afhanklike antwoord
Leerders moet bespreek watter soort voedsels stysel en vette bevat het, en watter nie. Hulle kan kennis neem dat spesifiek plantmateriaal stysel bevat omdat die plante fotosinteer om glukose te produseer wat die boublokke vir koolhidrate is. Diereprodukte (soos die ham en gekookte eier) bevat nie stysel nie. Leerders moet ook enige ongewone bevindings bespreek wat hulle nie verwag het nie en of dit die resultaat kan wees van onakkuraatheid of besmetting. Leerders moet ook hulle resultate evalueer en of hulle enigiets kon doen om die ondersoek te verbeter, soos om moontlik die toetse te herhaal.
GEVOLGTREKKING:
Wat is jou gevolgtrekking uit hierdie eksperiment?
Leerder-afhanklike antwoord
Leerders moet terugverwys na hulle hipotese in die gevolgtrekking en dit verwerp of aanvaar.
In Hoofstuk 2 in hierdie termyn het ons gekyk na party van die gesondheidskwessies wat verwant is aan die spysverteringstelsel, soos ulkusse, diarree en eetversteurings. Daar is ook gesondheidskwessies wat direk voortspruit uit jou dieet. Die volgende aktiwiteit sal jou bekendstel met sommige van hierdie gesondheidskwessies.
Leerders kan hierdie as 'n vinnige klasbespreking doen soos wat u deur die verskillende toestande gaan.
INSTRUKSIES:
Hieronder is 'n tabel met beskrywings van verskeie gesondheidskwessies wat verband hou met 'n swak dieet.
Jy moet die beskrywings lees en jou kennis van die voedselgroepe gebruik om dan te klassifiseer waarvan die persoon 'n gebrek het, of andersins te veel in hulle dieet het.
Vir sommge toestande kan daar 'n verskeidenheid oorsake wees, maar hierdie aktiwiteit fokus op die oorsake wat verband hou met dieet.
Naam van gesondheidskwessie | Beskrywing | Waarvan het hierdie persoon 'n gebrek of 'n oormaat in hulle dieet? |
Osteoporose | Osteoporose is 'n siekte, meer algemeen onder ouer vroue, waar die bene bros word en meer geneig is om te breek. Gewoonlik verloor die bene digtheid en word porieus. | |
Anemie | Anemie is 'n toestand van die bloed wanneer daar nie genoeg gesonde rooibloedselle is nie. 'n Pasiënt voel moeg en swak omdat die weefsels en organe in die liggaam nie genoeg suurstof kan kry nie en respirasie word vertraag. | |
Marasmus | Hierdie is 'n ernstige vorm van wanvoeding as gevolg van verhongering. Die persoon word verskriklik maer (uitgeteer). | |
Hardlywigheid | 'n Persoon is hardlywig wanneer hulle minder as 3 keer per week ontlas. Die persoon kan harde stoelgange hê en moeilik en met pyn ontlas. |
Naam van gesondheidskwessie | Beskrywing | Waarvan het hierdie persoon 'n gebrek of 'n oormaat in hulle dieet? |
Osteoporose | Osteoporose is 'n siekte, meer algemeen onder ouer vroue, waar die bene bros word en meer geneig is om te breek. Gewoonlik verloor die bene digtheid en word porieus. | Die belangrikste bydraende faktor is om nie genoeg kalsium of vitamien D in die dieet te hê nie. Dit kan ook 'n genetiese oorgeërfde eienskap wees. |
Anemie | Anemie is 'n toestand van die bloed waar daar nie genoeg gesonde rooibloedselle is nie. 'n Pasiënt voel moeg en swak omdat die weefsels en organe in die liggaam nie kan genoeg suurstof verkry nie. | Te min yster in die dieet. Yster word benodig vir gesonde rooibloedselle om suurstof te kan lewer aan die weefsels. Bloedverlies kan ook anemie veroorsaak, maar dit verwys nie na dieet nie. |
Marasmus | Hierdie is 'n ernstige vorm van wanvoeding as gevolg van verhongering. Die persoon word baie maer (uitgeteer). | 'n Ernstige tekort van amper alle voedingstowwe, veral proteïene en koolhidrate. |
Hardlywigheid | 'n Persoon is hardlywig wanneer hulle minder as 3 keer per week ontlas. Die persoon kan harde stoelgange hê en moeilik en met pyn ontlas. | 'n Dieet waar vesel ontbreek. Vesel help ons om stoelgange te vorm en die spysverteringstelsel te stimuleer. Om nie genoeg vloeistowwe (water) te drink nie kan ook hardlywigheid veroorsaak. |
'n Verskeidenheid komplekse prosesse is betrokke by vertering, wat die voedsel wat jy eet verander in kleiner molekules wat dan geabsorbeer en vervoer kan word na die liggaamselle.
Daar is twee soorte vertering:
Meganiese vertering verander nie die chemiese eienskappe van die voedsel nie. Dit verander eerder die fisiese eienskappe deur groot stukke af te breek na kleiner stukkies, dus kan dit ook fisiese vertering genoem word.
Ons het reeds die spysverteringskanaal in Hoofstuk 2 bestudeer, daarom sal ons begin deur te hersien wat ons daar geleer het.
Dr William Beaumont (1785 - 1853) het ontdek hoe voedsel in die maag verteer word. Hy het voedsel wat aan sydrade vas was in die maag van 'n pasiënt, met 'n skietwond wat nie wou genees nie, laat sak en ondersoek wat gebeur het.
INSTRUKSIES:
Byskrifte om in te sluit:
|
Leerders moet reguit, parallele byskriflyne met 'n liniaal trek en byskrifte moet onder mekaar geskryf word. In hierdie prentjie is die lewer die groot, rooi orgaan langs die maag, en die galblaas is die klein groen deel daarvoor. Die lewer produseer die gal wat dit dan in die galblaas in afskei om daar geberg te word voordat dit die spysverteringskanaal binnegaan. Gal help met vertering van vet. Die pankreas, die geel orgaan onder die maag in die diagram, is 'n ander orgaan wat 'n belangrike rol speel in vertering omdat dit ensieme produseer vir chemiese vertering, wat in die dunderm afgeskei word. Die lewer, pankreas en galblaas is bykomende organe tot die spysverteringstelsel, maar hulle is nie deel van die spysverteringskanaal nie. Maak leerders bewus dat daar 'n verskil is tussen bespreking van die spysverteringstelsel (insluitende hierdie bykomende organe) en die spysverteringskanaal (wat slegs fokus op die organe en strukture waardeur voedsel beweeg en nie die lewer, pankreas en galblaas insluit nie).
Neem 'n virtuele toer deur die spysverteringskanaal http://nature.ca/discover/exm/blddgstvsystm/index_e.cfm
Om te leer hoe om die strukturele aanpassings van 'n orgaan, weefsel of sel te verbind met die funksie daarvan, is 'n baie belangrike vaardigheid om te ontwikkel.
Kom ons maak 'n model van die spysverteringskanaal wat meganiese en chemiese vertering in die verskillende dele kan demonstreer, en ons terselfdertyd leer hoe die verskillende dele struktureel aangepas is om hul funksie te verrig.
Al stel KABV geen detail oor hoe die verskillende dele van die spysverteringskanaal struktureel aangepas is vir hulle funksie nie, is van hierdie inligting ingesluit in die volgende aktiwiteit. Dit is nodig geag om hierdie vaardigheid te begin ontwikkel omdat leerders dikwels die strukturele aanpassings vir funksies sal moet beskryf in Lewenswetenskappe Gr. 10-12. Hierdie vaardigheid is dikwels swak ontwikkel in leerders, daarom is dit voordelig om vroeg 'n leerder aan hierdie manier van redenering en verduideliking van biologiese strukture bloot te stel. Hierdie is 'n opsionele aktiwiteit.
Doelwitte vir hierdie aktiwiteit:
'n Voorstel is om leerders in groepe te laat werk om een model per groep te produseer. Op hierdie manier sal hulle die model met mekaar kan bespreek soos wat hulle aangaan en daar kan ook minder van 'n gemors wees. Stel vóór die les 'n werkstasie op vir elke groep met die vereiste materiale uitgelê. Die materiale hieronder is voorstelle wat gebruik kan word om 'n model van elke deel te skep. Maar u kan ook ander materiale gebruik as u meer toepaslike idees of toegang tot ander materiale in u klaskamer het.
Alternatiewelik kan u hierdie aktiwiteit doen as 'n demonstrasie voor die klas, en die model en strukture bespreek soos wat u aangaan.
As u nie die model fisies kan produseer in die klas met u leerders nie, kan u steeds deur die aktiwiteit lees en die vrae antwoord en u kan die strukturele aanpassings bespreek.
MATERIALE:
Elke groep sal die volgende benodig:
INSTRUKSIES:
'n Interaktiewe animasie wat toon hoe verskillende voedsels verteer en geabsorbeer word http://kitses.com/animation/swfs/digestion.swf
Stadium 1 - Die mond
Die funksie van die mond is om voedsel te ingesteer en om die voedsel te begin verteer. Die mond is soos volg spesifiek aangepas vir sy funksies:
|
Leerders moet die voedsel opsny met die skêr, of dit opbreek met die vyselstamper en dit fyndruk met die aartappeldrukker. Hulle spuit dan water daaroor en gebruik hulle hande om die voedsel in 'n bal te vorm.
Beskryf wat met die voedsel gebeur op hierdie stadium.
Die skêr, vyselstamper en aartappeldrukker breek die voedsel meganies af in kleiner deeltjies (meganiese vertering). Die water (speeksel) word op die voedsel gespuit, bedek dit en verteer 'n deel daarvan (chemiese vertering).
Vergelyk die model met die werklike proses in jou mond en wat elke deel en aksie wat jy doen in die simulasie voorstel.
Die sker is soos die snytande wat die voedsel sny, die vyselstamper is soos die pre-molare en die aartappeldrukker stel die molare voor. Die water wat op die voedsel gespuit word is die speeksel wat chemiese vertering begin. Die hande wat die voedsel in 'n bal vorm stel die tong en verhemelte voor wat die bolus vorm.
Ons liggame produseer omtrent 1.7 liters speekselelke dag.
Stadium 2 - Die oesofagus
Die farinks (die keelholte) beweeg voedsel van die mond tot in die oesofagus. Die oesofagus vervoer voedsel van die farinks na die maag.
|
Een leerder moet die kartonrolletjie/-buis met een punt in die sakkie hou terwyl 'n ander leerder die mengbak skuis hou, sodat die voedselbolus in die buis af, tot in die sakkie kan rol.
Verduidelik wat gebeur met die voedsel by hierdie punt.
Die voedselbal word vervoer van die mond na die maag.
Vergelyk die model met die werklike proses in jou oesofagus. Kan jy aan 'n beter manier dink om die beweging van die voedsel van die mond na die maag te simuleer?
Leerder-afhanklike antwoord
In die mens vervoer die oesofagus die voedsel (bolus) van die mond tot in in die maag net soos wat die kartonbuisie die voedselbal toelaat om van die mengbak af, wat die mond voorstel, tot in die "Ziploc" sakkie wat die maag voorstel, te beweeg. Leerders behoort die probleem van hierdie deel van die model te kan aandui, omdat voedsel nie in die oesofagus "af rol" soos wat hulle hier in die simulasie gedoen het nie. Die voedsel word eerder deur peristaltiese bewegings van die spiere van die oesofagus beweeg. Leerders moet aan alternatiewe maniere dink om hierdie aksie voor te stel of te simuleer, soos om 'n sagte plastiekbuis en die hande te gebruik om die voedsel in die buis af te druk en uit by die ander kant.
Stadium 3 - Die maag
Die maag is soos volg spesifiek aangepas vir sy funksie:
|
Leerders moet die verteringsappe oor die kos gooi en dan die maag/"Ziploc" sakkie verseël. Hulle simuleer dan die karring van die maag deur die Ziploc sakkie met die voedsel daarin te skud en te karring. Dit moet vir 'n redelike rukkie aangaan omdat die voedsel vir 'n lang tydperk in die maag bly.
Beskryf wat met die voedsel gebeur op hierdie stadium.
Klassifiseer vir elkeen van die volgende voedselitems watter voedingstowwe jy van hulle verkry (bv. proteïene, koolhidrate, vitamiene, ens). Sommige voedselitems verskaf meer as een soort voedingstof. [10 punte]
Vergelyk die model met die werklike proses in jou maag.
Die maagspiere karring en beweeg die kos om dit af te breek deur meganiese vertering net soos jou hande wanneer hulle die voedsel karring en beweeg in die sakkie. Die "coke", asyn of suurlemoensap wat by die maag gevoeg word stel die maagsappe voor wat die maagwande afskei om chemiese vertering te laat plaasvind.
Stadium 4 - Die dunderm
In die dunderm word die vertering van proteïene, koolhidrate en vette voltooi en die eindprodukte van hierdie verteringprosesse word geabsorbeer. Die dunderm is soos volg spesifiek aangepas vir sy funksie:
|
Leerders moet die voedsel met die "verteringsappe" meng en vanaf die "Ziploc"-sakkie in die sykous laat inloop. Dit moet nie té loperig wees nie, maar maak seker dat hulle oor 'n groot bak werk om die oortollige vloeistof op te vang. Hulle moet klein hoeveelhede koeksoda, opgelos in water, met die spuit inspuit om die verteringsensieme te simuleer wat by die dunderm gevoeg sal word.
U mag dalk wil verduidelik hoe peristalse werk deur te wys hoe die spiere om die dunderm ritmies druk om die voedsel van die maag af deur die hele derm te druk. Laat leerders hulle hande gebruik om peristalse te simuleer - as een hand styf om die dunderm druk, moet die ander hand net verderaan die dunderm los en ontspan.
Beskryf wat met die voedsel gebeur op hierdie stadium.
Die voedsel meng met die koeksoda wat opgelos is in water, en beweeg deur die dunderm. Die voedsel neem 'n baie lang tyd om deur die dunderm te beweeg en die vloeistof loop deur die sykous en in die groot bak in of op die tafel uit.
Vergelyk die model met die werklike proses in jou dunderm.
Wanneer voedsel in die dunderm inkom, word verteringsappe van die pankreas af, en gal van die galblaas af, afgeskei. Dit word voorgestel deur die koeksoda-mengsel wat in die sykous ingespuit word. Hierdie ensieme verteer die voedseldeeltjies wat dan geabsorbeer kan word deur die selle in die wande van die dunderm. Die molekules beweeg in die kapillêre vate en bloedstroom in wat die dunderm omring. Soos wat leerders die voedsel deurdruk, loop van die vloeistof uit die sykous uit. Dit stel die molekules voor wat in die bloedstroom in geabsorbeer word. Leerders kan ook die lengte van die dunderm vergelyk met die lang sykous wat gebruik word. Aan die einde van die proses is die voedsel wat oorgebly het droër en kan uit die dunderm beweeg as onverteerde afval wat deur egestie uitgewerp word. Op dieselfde manier word die voedsel wat in die sykous oorbly na die oop punt van die sykous beweeg en vrygestel.
Stadium 5 - Die dikderm
Die dikderm absorbeer water en mineraalsoute om party vitamiene te maak, en om die onverteerde voedselmateriale te ontbind om fesies te vorm. Die dikderm is soos volg spesifiek aangepas vir sy funksie:
|
Was hierdie aktiwiteit vir jou die moeite werd? Verduidelik wat jy uit hierdie aktiwiteit geleer het en of jy dink dit was die moeite werd of nie, en gee redes vir jou antwoord.
Leerder-gegenereerde vraag.
Kyk na 'n video met 'n paar fassinerende feite oor die spysverteringstelsel
In eksamens en toetse sal jy gevra word hoe 'n spesifieke struktuur aangepas is vir sy funksie. Onthou wanneer jy só 'n vraag sien om dit in vier aparte stappe af te breek:
Konsepkaart
Die spysverteringskanaal bestaan uit verskeie dele wat verbind is - twee van hierdie dele ontbreek in die konsep kaart. Ons het ook gekyk na twee soorte vertering in hierdie hoofstuk. Wat is dit? Wanneer jy dit op die konsepkaart invul, moet jy besluit in watter spasie jy hulle gaan plaas deur na die konsepte te kyk wat daarna volg om elke soort te beskryf.
Onderwysersweergawe
Beskryf wat jy verstaan onder die term "gesonde dieet". [2 punte]
'n Gesonde dieet verskaf al die voedingstowwe, soos koolhidrate, proteïene, vette, vitamiene, minerale en vesel wat nodig is vir welstand, en bevat hulle in die regte hoeveelhede/verhouding.
Klassifiseer vir elkeen van die volgende voedselitems watter voedingstowwe jy van hulle verkry (bv. proteïene, koolhidrate, vitamiene, ens). Sommige voedselitems verskaf meer as een soort voedingstof. [10 punte]
Voedselitem | Voedingstowwe | Voedselitem | Voedingstowwe |
Gebraaide skyfies. | Aarbeie. | ||
Hoenderstukke. | Semelbeskuitjies. | ||
Botterskorsie. | Joghurt. | ||
Gemengde neute | Gesplete ertjies en lensies. | ||
Groenbone. | Margarien. |
Voedselitem | Voedingstowwe | Voedselitem | Voedingstowwe |
Gebraaide skyfies. | Koolhidrate (stysel), olie van braai. | Aarbeie. | Vitamiene (veral vitamien C) en minerale, koolhidrate (suiker), water. |
Hoenderstukke. | Proteïene en vette. | Spysvertering beskuitjies | Koolhidrate, vesel. |
Botterskorsie. | Vitamiene en minerale, stysel. | Joghurt. | Minerale (kalsium), proteïene, vette, water. |
Gemengde neute | Vette en olies, proteïene, vitamiene en minerale. | Gesplete ertjies en lensies. | Proteïene, vesel, stysel, vitamiene en minerale. |
Groenbone. | Vitamiene en minerale, proteïene, koolhidrate, vesel | Margarien. | Vette en olies. |
Watter van die voedselitems in Vraag 2 bevat stysel? Hoe kan jy toets of hulle stysel bevat? [9 punte]
Die styseltoets sal aandui of 'n voedsel stysel bevat - as jy jodiumoplossing drup op die voedsel en die jodiumoplossing verander van bruin-oranje na blou-swart dan bevat die voedsel stysel. Voedsel wat moontlik positief sal toets vir stysel in die voorbeelde hierbo is: groenbone, gesplete ertjies en lensies, botterskorsie, spysvertering beskuitjies, gebraaide skyfies.
Waarom is dit belangrik om jou inname van wegneemetes te beperk? [3 punte]
Wegneemetes word gewoonlik in 'n klomp olie gebak en bevat baie bymiddels en vette om dit langer te laat vars bly en beter te laat smaak, wat nie goed vir die liggaam is nie.
Gee ten minste 2 redes waarom ons rou vrugte en groente moet eet. [2 punte]
Hitte kan sommige vitamiene afbreek en om hulle te kook kan vitamiene en minerale uit die voedsel uit oplos, so dis beter om hulle rou te eet.
Party van die voedsel kan tot 24 tot 36 ure neem om te verteer en ten volle geabsorbeer te word. Waarom dink jy neem hierdie proses so lank en waarom is dit 'n goeie ding? [2 punte]
By voedsel wat oor 'n langer tydperk verteer word, kan al die beskikbare voedingstowwe daaruit geabsorbeer word, terwyl, wanneer dit vinnig deur die spysverteringstelsel beweeg, sal slegs 'n deel van die voedingswaarde van die voedsel daaruit geabsorbeer kan word.
Totaal [28 punte]