Materie and Materiale Woordelys
aantrekkingskragte: kragte wat deeltjies ondervind wat hulle nader aan mekaar trek
atome: die fundamentele deeltjies waaruit alle materie bestaan
atoomkern: 'n diggepakte tros van protone en neutrone in die middelpunt van die atoom
beheerde eksperiment: 'n eksperiment waarin die veranderlikes beheer word, sodat die resultate vergelyk kan word met dié wat in 'n ander eksperiment verkry is
bots: (naamwoord: botsing) om teen iets te stamp of stoot
chemiese binding: 'n spesiale krag wat atome in 'n molekule bymekaar hou
chemiese formule: 'n kombinasie van elemente se simbole wat die tipes en soorte atome in 'n sekere verbinding aandui
chemiese reaksie: 'n gebeure waarin die atome in molekules herangskik word om nuwe molekules te vorm
chemiese reaksie: 'n proses waarin chemiese bindings gebreek word en nuwes tussen atome gevorm word; atome in die beginverbindings, naamlik reaktante, word herrangskik om nuwe verbindings, naamlik produkte, te vorm
chemiese vergelyking: 'n manier om 'n chemiese reaksie voor te stel in terme van die formules van die reaktante en die produkte
damp: die gastoestand van 'n stof wat normaalweg 'n vloeistof of vaste stof by kamertemperatuur is, soos water wat in die lug verdamp het
diffundeer: (naamwoord: diffusie) die beweging van deeltjies sodat hulle uiteindelik willekeurig en uniform in 'n gegewe ruimte versprei is
digtheid: die massa van 'n stof per volume wat dit beslaan
drukmeter: 'n instrument waarmee die gasdruk in iets gemeet kan word
elektrone: die kleinste van die drie tipes subatomiese deeltjies; hulle is negatief gelaai en word aangetref buite die atoomkern
element: 'n suiwer stof wat bestaan uit net een soort atoom
energiek: vol energie
fisiese kwantiteit: iets wat gemeet of geskat kan word
gisting; fermentasie: 'n chemiese reaksie wat plaasvind in die teenwoordigheid van gis en/of ander bakterieë, waartydens 'n suiker omgesit word in 'n alkohol of 'n suur
invloed: (naamwoord) effek
koëffisiënte: die nommers voor die atoom- en molekuulformules in die chemiese vergelyking; hulle verteenwoordig die verhouding van die getalle individuele molekules wat aan die chemiese reaksie deelneem
kondensasie: wanneer energie onttrek word en 'n gas verander na die vloeibare toestand
konstante beweging: iets wat in konstante beweging is hou nooit op om te beweeg nie
kook: vind binne-in 'n vloeistof plaas wanneer dit tot by sy kookpunt verhit word en deeltjies ontsnap as gasborrels uit die vloeistof
kookpunt: die temperatuur waarby die materiaal verander van die vloeibare na die gasagtige toestand (kook)
kragtig: sterk en met mag
krimp; inkrimp: die fisiese grootte van 'n voorwerp word kleiner
lugklep: 'n toestel wat as 'n toegangsbeheer werk om lug slegs toe te laat on in een rigting te beweeg (òf slegs in iets in, òf slegs uit iets uit)
massa: 'n maatstaf van die hoeveelheid materie in 'n voorwerp of materiaal
mengsel: 'n kombinasie van twee of meer suiwer stowwe met mekaar gemeng
molekule: twee of meer atome wat met mekaar verbind is; die atome in 'n molekule kan van dieselfde soort wees (in welke geval hulle 'n molekuul van 'n element sal wees), of hulle kan van verskillende soort wees (in welke geval hulle 'n molekule van 'n verbinding sal wees)
neutrone: 'n soort subatomiese deeltjie waarvan die massa en grootte soortgelyk aan die van protone is, maar neutraal (sonder lading); neutrone saam met protone vorm die kern van atome
omgekeerde: in hierdie hoofstuk beteken 'teenoorgestelde', soos byvoorbeeld in: smelting en vries is omgekeerde prosesse (die teenoorgestelde van mekaar)
onderskeiding: die skeiding van items in verskillende groepe op grond van voorkoms of eienskappe
ongeorden: wanordelik; sonder enige reëlmatige rangskikking
onmengbaar: nie mengbaar of versnybaar nie
ontbindingsreaksie: 'n chemiese reaksie waarin 'n gegewe molekule opbreek en herkombineer om kleiner molekules te vorm
postulaat: 'n aanspraak wat deur eksperimentele bewyse ondersteun kan word
produk: 'n stof wat tydens die reaksie gevorm word; dit sal na die reaksie plaasgevind het, teenwoordig wees
protone: 'n tipe subatomiese deeltjie wat positief gelaai is en saam met neutrone in die atoomkern voorkom
reëlmatige rangskikking: 'n rangskikking van deeltjies in 'n netjiese, konstante en herhalende patroon
reaksiefles; reaksiehouer: die houer waarin die reaksie plaasgevind het; kleinskaalse chemiese reaksies wat in die laboratorium uigevoer word, word gewoonlik in bekers of flesse uitgevoer
reaktant: 'n stof wat teenwoordig is voor die reaksie plaasvind; dit is 'n beginstof van die reaksie
saampers: (byvoeglike naamwoord: saampersbaar) om die deeltjies van 'n materiaal nader aan mekaar te druk
smelting: wanneer energie bygevoeg word en 'n vaste stof se toestand varander na vloeistof
smeltpunt: die temperatuur waarby 'n bepaalde materiaal verander van die vaste na die vloeibare toestand (smelt)
stolling (vries): (vries) wanneer energie onttrek word en 'n vloeistof verander na 'n vaste stof
subatomiese deeltjie: 'n deeltjie wat kleiner as die atoom is en binne-in die atoom voorkom
suiwer stof: materie wat dwarsdeur uit dieselfde materiaal bestaan; twee soorte bestaan, naamlik elemente en verbindings
tempo: hoe vinnig of stadig 'n verskynsel (byvoorbeeld diffusie) plaasvind
transformasie: verandering; om te transformeer is om te verander van een vorm na 'n ander
trosvorming: (werkwoord) om bymekaar te kom en 'n hegte groep te vorm
uitsetting: die fisiese grootte van 'n voorwerp neem toe
uniform: dwarsdeur dieselfde
verbinding: 'n suiwer stof waarin twee of meer atome of twee of meer chemiese elemente in 'n vaste verhouding aan mekaar verbind is
verdamping: wanneer energie bygevoeg word en die deeltjies by die oppervlak van 'n vloeistoftoestand na 'n gas
verskynsel: (meervoud: verskynsels) iets wat ons kan waarneem of sigbaar word
versterk: om sterker te maak, gewoonlik deur die byvoeging van 'n ander materiaal of vorm van ondersteuning
vibreer: om vinnig heen-en-weer te beweeg
volume: 'n maatstaf van die hoeveelheid ruimte wat 'n driedimensionele voorwerp of materiaal vul
waarneming: 'n waarneming is iets wat ons met sintuie opneem, soos sien, hoor, proe, ruik of voel
wetenskaplike model: 'n stel idees wat 'n konsep, voorwerp of proses in die natuur verteenwoordig om dit te help verstaan
wetenskaplike teorie: 'n verduideliking van wetenskaplike verskynsels of aspekte uit die natuurwêreld, ondersteun en bevestig deur feite wat verkry is deur waarneming en eksperimentering
willekeurig: onvoorspelbaar